Luật Bảo hiểm xã hội số 41/2024/QH15 được Quốc hội khóa XV thông qua ngày 29/6/2024, sẽ thay thế Luật Bảo hiểm xã hội 2014 và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025.
Luật này bao gồm 11 chương và 141 điều, tăng 2 chương và 16 điều so với Luật Bảo hiểm xã hội hiện hành.
Cụ thể, mục tiêu của việc xây dựng Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 bao gồm:
(i) Đảm bảo an sinh xã hội theo Hiến pháp, thể chế hóa các quan điểm và nội dung cải cách trong Nghị quyết số 28-NQ/TW và các văn kiện, nghị quyết liên quan.
(ii) Khắc phục những vướng mắc và bất cập từ thực tiễn.
(iii) Mở rộng và gia tăng quyền lợi để thu hút người lao động tham gia bảo hiểm xã hội.
Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 có 14 điểm mới đáng chú ý, tập trung vào việc hoàn thiện các quy định về đối tượng tham gia, mức đóng, quyền lợi và các chế độ bảo hiểm xã hội.
14 điểm mới trọng tâm:
1. Bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội để hình thành hệ thống BHXH đa tầng
Loại hình BHXH do ngân sách nhà nước bảo đảm, được xây dựng trên cơ sở kế thừa và phát triển một phần từ quy định về trợ cấp xã hội hằng tháng đối với người cao tuổi không có lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng.
Giảm độ tuổi được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội từ 80 tuổi xuống 75 tuổi (riêng người thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo thì từ đủ 70 tuổi – dưới 75 tuổi).
2. Bổ sung quy định nhằm gia tăng sự liên kết giữa tầng trợ cấp hưu trí xã hội và BHXH cơ bản
Bổ sung chế độ trợ cấp hằng tháng đối với NLĐ không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.
3. Mở rộng đối tượng được tham gia
Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 quy định mở rộng đối tượng được tham gia và thụ hưởng đầy đủ các chế độ BHXH đối với chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh; Người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố; NLĐ làm việc không trọn thời gian; Người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương.
4. Bổ sung quyền thụ hưởng chế độ ốm đau, thai sản đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã
Bổ sung quyền thụ hưởng chế độ ốm đau, thai sản đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, thay vì chỉ hưởng hai chế độ là hưu trí và tử tuất như hiện hành.
5. Bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện
Người tham gia BHXH tự nguyện đáp ứng đủ điều kiện theo quy định được hưởng trợ cấp thai sản với mức là 2.000.000 đồng cho mỗi con mới sinh, do NSNN bảo đảm, NLĐ không phải đóng thêm so với quy định hiện hành.
6. Đóng BHXH tối thiểu 15 năm sẽ được hưởng lương hưu
Giảm điều kiện về số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm.
7. Khuyến khích NLĐ bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH một lần
Luật Bảo hiểm xã hội số 41/2024/QH15 đã có nhiều sửa đổi, bổ sung theo hướng gia tăng quyền lợi, tăng tính hấp dẫn, khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH một lần.
Người lao động đã chấm dứt tham gia BHXH mà có đề nghị thì hưởng BHXH một lần nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:
a) Đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ 15 năm đóng BHXH;
b) Ra nước ngoài để định cư;
c) Người đang mắc một trong những bệnh ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS;
d) Người có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; người khuyết tật đặc biệt nặng;
e) Người lao động có thời gian đóng BHXH trước ngày 1/7/2025, sau 12 tháng không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc mà cũng không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm.
Như vậy, đối với người bắt đầu tham gia BHXH từ ngày 1/7/2025 trở đi thì sẽ giải quyết BHXH một lần trong các trường hợp a, b, c và d nêu trên.
Người lao động không hưởng BHXH một lần mà bảo lưu thời gian đóng để tiếp tục tham gia thì có cơ hội được thụ hưởng các quyền lợi cao hơn như: (i) Khi tiếp tục tham gia được hưởng các chế độ với mức hưởng cao hơn; (ii) Được hưởng lương hưu với điều kiện dễ dàng hơn; (iii) Trong thời gian hưởng lương hưu được Quỹ BHXH đóng BHYT; (iv) Được hưởng trợ cấp hằng tháng khi không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội; (v) Trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng thì được ngân sách Nhà nước đóng BHYT.
8. Bảo đảm quyền tham gia và thụ hưởng BHXH với lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài và lao động nước ngoài vào làm việc tại Việt Nam
Bổ sung quy định trường hợp điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định về thời gian tham gia BHXH của NLĐ ở Việt Nam và ở nước ngoài được tính để xét điều kiện hưởng chế độ BHXH.
9. Nâng cao hiệu quả đầu tư Quỹ BHXH
Tăng cường quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng Quỹ BHXH thông qua việc mở rộng danh mục và phương thức đầu tư Quỹ BHXH.
10. Bổ sung quy định về bảo hiểm hưu trí bổ sung
Bổ sung một chương, trong đó quy định về đối tượng, nguyên tắc, Quỹ Bảo hiểm hưu trí bổ sung và chính sách của nhà nước đối với bảo hiểm hưu trí bổ sung, tạo điều kiện cho NSDLĐ và NLĐ có thêm sự lựa chọn tham gia đóng góp để được hưởng mức lương hưu cao hơn.
11. Quy định cụ thể về “mức tham chiếu” thay cho “mức lương cơ sở”
Luật quy định “mức tham chiếu” dùng để tính mức đóng, mức hưởng một số chế độ BHXH; khi chưa bãi bỏ mức lương cơ sở thì mức tham chiếu bằng mức lương cơ sở.
12. Quy định rõ về quản lý thu, đóng BHXH
Dành riêng 1 chương để quy định về quản lý thu, đóng BHXH; làm rõ nội hàm và việc xử lý hành vi chậm đóng và hành vi trốn đóng BHXH.
13. Quy định giao dịch điện tử trong lĩnh vực BHXH
Bổ sung quy định giao dịch điện tử trong lĩnh vực BHXH; điều chỉnh, cắt giảm, đơn giản hóa hồ sơ, thủ tục thực hiện BHXH.
14. Sửa đổi, bổ sung quy định của các chế độ BHXH
Luật đã kế thừa, phát triển những quy định hiện hành phù hợp đã được kiểm nghiệm trong thực tiễn, sửa đổi các quy định chưa phù hợp, bảo đảm tính khả thi, dài hạn, tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật, bảo đảm tốt hơn quyền lợi của NLĐ, cụ thể:
14.1. Chế độ ốm đau
- Bổ sung quy định hưởng chế độ ốm đau không trọn ngày: Luật mới quy định rõ về việc hưởng chế độ ốm đau đối với trường hợp người lao động nghỉ việc hưởng chế độ ốm đau không trọn ngày, giúp đảm bảo quyền lợi của người lao động trong những trường hợp nghỉ ốm ngắn ngày.
- Bảo hiểm y tế cho người nghỉ ốm dài ngày: Người lao động được quỹ BHXH đóng bảo hiểm y tế trong thời gian nghỉ việc hưởng chế độ ốm đau từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng, giúp người lao động giảm bớt gánh nặng chi phí khám chữa bệnh.
- Sửa đổi thời gian hưởng chế độ ốm đau do bệnh dài ngày: Thời gian hưởng chế độ ốm đau đối với người lao động nghỉ việc do mắc bệnh thuộc danh mục bệnh cần chữa trị dài ngày được tính thống nhất theo năm, thay vì theo ngày như trước đây, giúp người lao động có thời gian điều trị bệnh dài ngày hơn.
14.2. Chế độ thai sản
- Bổ sung điều kiện hưởng chế độ thai sản khi sinh con đối với trường hợp phải nghỉ việc để điều trị vô sinh, giúp những cặp vợ chồng hiếm muộn có thêm cơ hội được hưởng chế độ thai sản.
- Quy định trường hợp lao động nữ mang thai từ đủ 22 tuần tuổi trở lên đủ điều kiện quy định mà bị sảy thai, phá thai, thai chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ thì lao động nữ và người chồng được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản như trường hợp lao động nữ sinh con, giúp đảm bảo quyền lợi cho lao động nữ và gia đình trong những trường hợp không may.
- Sửa đổi quy định thời gian hưởng chế độ thai sản đối với trường hợp sau khi sinh con chết, giúp lao động nữ có thêm thời gian phục hồi sức khỏe.
- Bảo hiểm y tế cho người nghỉ thai sản: Người lao động được quỹ BHXH đóng bảo hiểm y tế trong thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng, giúp người lao động giảm bớt gánh nặng chi phí khám chữa bệnh.
14.3. Chế độ hưu trí
- Thống nhất quy định về tuổi nghỉ hưu: Quy định thống nhất với Bộ luật Lao động năm 2019 về tuổi nghỉ hưu, điều kiện về tuổi hưởng lương hưu, đảm bảo sự thống nhất và đồng bộ của hệ thống pháp luật.
- Khuyến khích làm việc và đóng BHXH sau tuổi nghỉ hưu: Sửa đổi, bổ sung quy định về trợ cấp một lần khi nghỉ hưu để khuyến khích người lao động tiếp tục làm việc, đóng BHXH sau tuổi nghỉ hưu, giúp người lao động có thêm nguồn thu nhập khi về già.
14.4. Chế độ tử tuất
- Thống nhất điều kiện hưởng trợ cấp tuất: Sửa đổi quy định về điều kiện về tuổi của thân nhân hưởng trợ cấp tuất hằng tháng thống nhất, phù hợp với tuổi nghỉ hưu của Bộ luật Lao động năm 2019.
- Quyền lựa chọn hưởng trợ cấp tuất: Sửa đổi quy định về quyền lựa chọn hưởng trợ cấp tuất hằng tháng hoặc một lần theo hướng tôn trọng quyền lựa chọn của thân nhân của người lao động, không phân biệt trường hợp nào; khi các thân nhân đủ điều kiện hưởng trợ cấp tuất hằng tháng thì có quyền lựa chọn hưởng trợ cấp tuất hằng tháng hoặc lựa chọn hưởng trợ cấp tuất một lần theo hướng có lợi hơn, giúp thân nhân người lao động chủ động hơn trong việc lựa chọn hình thức nhận trợ cấp.
Tóm lại, Luật BHXH 2024 đã có nhiều sửa đổi, bổ sung quan trọng, nhằm hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội, bảo vệ tốt hơn quyền lợi của người lao động, đồng thời đảm bảo tính khả thi, dài hạn và đồng bộ của hệ thống pháp luật.
Nội dung trên nhằm cung cấp các thông tin để người lao động hiểu rõ hơn về quyền lợi và nghĩa vụ của mình. Nếu có thắc mắc cần tư vấn hãy liên hệ ngay cho Công ty Luật TNHH FUNDGO LAW qua Email: [email protected]
Nguồn tài liệu: Báo Điện tử Chính Phủ
